1.BÖLGENIN TANITILMASI:

A.Ege Denizi:                                                                                                                                           Ege denizi,doguda Anadolunun bati kiyilari;kuzeyde,trakya ve Dogu Makedonya güney kiyilari;batida,Tesalya ve Mora yarimadasi dogu kiyilari;güneyde Giriy ve Rodos adasi ile çevrilmistir.179 bin km.kare yüzölçümündedir.Pek girintili ve çikintili olan kiyilari ve kapsadigi birçok adalar,bu denizin daha önce büyük bir kara parçasi oldugunu anlatmaktadir.bugün de sik sik meydana gelen tektonik olaylar,Ege bölgesinde jeolojik dengenin hala kurulamadigini göstermektedir.

Ege denizinden Türkiyenin bati sahillerine bir göz atarsak,Ege adalarinin stratejik bakimdan büyük önem tasidigini ve Türkiyenin emniyetinde büyük rol oynadigini görürüz.Yunanistan’a terkedilen Sakiz,Midilli,Nikarya ve Sisam adalari silahsizlandirilmis ve böylece Türkiye bati sahillerinin Yunanistan’dan gelecek her tecavüze karsi emniyeti saglanmistir.Keza,10 subat 1947de Italyanlardan yunanlilara devr edilen güney Sporat adalari (12 ada) da ayni statü koda bulunmaktadir.

Yunanistanin dogusundaki Egriboz-Andros-Tinos ve Anadolu kiyilarina yakin bulunan Ikaria-Sisam (Samos adalari) derinligi en çok 1244 metre olan Kuzey Ege denizini,derinligi 2550metreye varan Guney Ege denizinden ayirillar.

(1) Kuzey Ege Denizindeki Adalar

(a)Çanakkale Bogazi önündeki Bozcaada ile bunu hemen kuzeyindeki Tavsan adalari,Gökçeada (Imroz) ve Limni adasi Bogaz’in savunmasinda büyük rol oynar,bogaza ulasan deniz yollarini kontrol eder.

(b)Kuzey Ege denizinin dogusundaki Dogu Sporat adalari (Midili,Sakiz ve sisam adalari) Anadolunun Ege kiyilarini çevrelemektedir.Bu adalar,Anadolu’ya giris istikametlerinin karsisinda yer almistir;Anadolu’nun savunmasinda’’Ileri Karakol’’ durumundadir;Anadolu’ya yapilacak taaruzda da basamak tahtasi rolünü oynarlar.

(c) Egedenizinin kuzeyindeki Semadirek(Semendirek,Somatraki)ve Tasoz adalari,Dedeagac ve Kavala gibi bati Trakya ve dogu Makedonya istikametlerini açan limanlarin karsisina rastlamaktadir.

(d) Kuzey Ege’nin batisindaki irili ufakli 80 ada ve adaciktan olusan Kuzey Sporat adalari,Egriboz adasi ve Andros adasi,Yunanistan kiyilarina karsi Ege denizinden yapilacak taaruzda birer basamak tahtasi teskil ederler veya Avrupa kitasindaki Yunan topraklarinin illeri karakolu durumundadir.

(2)Güney Ege Denizindeki Adalar:

(a) 12 ada (Güney Sporat adalari,Dodekanesos):

20.yüzyil baslarinda Dogu Ege adalari ile birlikte Cezairi Bahri Sefid vilayeti olarak anilirdi.Kirka yakin adacik ve kayaligi bulunan bu adalarin baslicalari:Patmos,Lipsos,Leros,Kalimnos,Istanköy (Kos),Incirli (Nisiros),Tilos,Sümbeki (Simi),Khaliki,Rodos,Meyis,Istampalya,Kasos,Karpatos’dir.

(b) Kiklat (Cyclades) Adalari:

Andros,Tinos,Mikonos,Naxos,Amorgos,Yiaros,Siros,Paros,Ios, Thira,Anafi,Kea,Kithnos,Serifos,Sifnos,Kimonos,Poliaigos,Milos,Folegandos. Bu adalar grubu.1000 metreye kadar yükselen daglik ve volkanik araziden ibarettir.Bunlar da,batmisbir kara parçasinin kalintilari olup,genellikle çiplak ve kayaliktirlar.Hemen hemen bütün gemilerin ugrak yeri olan bu adlar grubunun bassehri durumundaki Hermapolis,Siros(Sira)adasindadir.Bu adalar grubu,12 ada ile birlikte,kuzey-güney yönündeki bütün deniz yollarinin kontrolaltinda bulundurulmasini saglar.

(3)Girit Adasi:

Ege denizinin en büyük adasidir.Batisindaki Kithira ve Andikithira adalari ile ,dogusundaki Kasot,Kerpe ve Rodos adalari ile birlikte Ege denizini güneyden kapar.Uzunlugu 250,en genis yeri 54,en dar yeri 13 kilometre olan Girit adasinin kuzeybati ucu Mora’dan 110,kuzeydogu ucu da Anadolu’dan 200,güney ucu ise Bingazi’den 325 kilometre uzakliktadir.

Belli basli liman ve iskeleleri,kuzey kismindadir.Stratejik bakimdan Ege denizinin güney kilidi olan Girit adasi,Akdeniz’den geçen veya Ege denizine girip çikan tüm deniz yollarina egemendir.

B.Kibris Adasi:

Üçüncü Zamanda Anadolu ile birlesik iken,dördüncü zamandaki çöküntü sonucu Ayrilan 9282 km.kare büyüklügündeki Kibris adasi,Anadolunun bir parçasidir.Uzunlugu,dogusundaki Karpas(Andreas)burnu ile batisindaki Arnavut(Hirisofu) burnu arasi 227;eni,kuzeyindeki kormacit(Kormakiti) burnu ile güneyindeki Dogan(Gata) burnu arasi 97 km’dir.Türkiye’den(Anamur-Kormacit burnu arasi) 71, Yunanistan’dan(Pire-Arnavut burnu arasi) 800 km. Olan Kibris adasi,Türk milli güvenligini saglama bakimindan oldukça büyük deger ve önem tasimaktadir.Türkiye’nin Akdeniz’e açilan bütün kapilarini kapatir; Iskenderun körfezi ve Mersin limaninin emniyetini saglar.Buna karsilik,yabanci bir devlet elinde bulunmasi halinde,güneyden Anadolu’nun emniyetini tehlikeye sokar,özellikle Yunan kusatma çemberinin tamamlanmasina neden olur.O kadar ki,bati Anadolu’ya bir çikarma halinde,Kibris’tan Iskenderun ve Mersin bölgelerine yapilacak bir Yunan harekati,Türk ordularinin gerisine çesitli yönlerden etkili olur.Bunun disinda,Dogu Akdeniz ve hatta dolyli olarak tüm Akdeniz deniz yollarini kontrol eder;Orta Dogu’ya yapilacak her türlü müdahelede üs durumundadir.Nitekim,Akdeniz’de ve çevresindeki siyasal gelismelerde Kibris için devletlerce(batmayan uçak gemisi) terimi kullanilmaktadir.

2.Yunanistan’in Istiklalini Elde Etmesi ve Bu Tarihten Önce Adalarin Durumu:

A.Yunanistan’in Istiklalini Elde Etmesi:

1699 tarihinden itibaren Osmanli Imparatorlugunda gerileme baslamisi.Buna karsilik 1789 Fransiz ihtilaninin olmasi ve milliyet fikirlerinin gelismesi,Ingiltere’nin Adriyatik denizindeki yedi adayi bagimsiz hale getirmesi,Osmanli Imparatorlugu camiasindaki Türk olmayan unsurlar ve bu arada Yunan halki üzerinde bagimsizlik fikir ve düsüncelerinin artmasina sebep olmustu.Avrupa devletleri özellikle Rusya ve Avusturya-Macaristan Imparatorlugu,Osmanli ülkesi ile daha yakindan ilgilenmeye basladilar.Osmanli devletindeki azinliklari kiskirtmayi ve maddi,manevi destekleri ile imparatorlugun parçalanmasini hedef edindiler.Zaman zaman firsatlar yaratarak azinliklarin ayaklanmalarini kolaylastirmak ve desteklemek için osmanli devletine saldirida bulundular.Örnegin: Rusya 26 Nisan 1828’de Osmanli devletine saldirdi.Kendi topraklarini büyütmekle berber Balkanlardaki azinliklari da destekledi.Osmanli ordusu Ruslarla çarpismakta oldugundan,azinliklarin bu ayaklanmalarini geregi gibi bastiramadi.

Azinliklari,özellikle Yunanlilari destekleyen yalniz Rusya degildi.Fransa ve Ingiltere’nin de Osmanli Devletine müdaheleleri olmakta idi.Zira 9 Temmuz 1829’da Fransa ve Ingiltere,Babiali’ye "Mora ile Siklat adalarinda bir Yunan hükümetinin kurulmasi"hakkinda bir nota verdiler.Osmanli Devleti bu notayi geri çevirdi.

16 Kasim 1829’da imzalanmis olan Londra protokolü geregince Mora ve Siklat adalarindaki Yunanlilari,üç büyük devlet açikça himayeleri altina aldilar.Böylece,Yunan devleti hem üç büyük devletin ve ham de Avrupadan Yunanistan’a gönüllü olarak Kosup giden birçok sair,yazar ve askerlerin maddi ve manevi yardimi ile kurulmus oluyordu.

Düzenledikleri protokole göre,kurulan Yunanistan’in kuzey siniri Astropotamos nehrinin agzindan Spercheyos nehrinin agzina kadar çekilen bir hat olacak;Egriboz,Skyrios,Siklat ve Seytan adalari bagimsiz Yunan Prensligine verilecekti.

1828 Osmanli-Rus harbinden bitkin bir halde çikmis olan Osmanli Devletinin de,bunlari kabulden baska yapacak bir seyi olmadigi için,Yunan istiklali,24 Nisan 1830’da Osmanli Devletince de kabul ve tasdik olundu.

B.Yunanistan’in Istiklaline Kavusmasindan Önce Adalarin Durumu

Her ne kadar Yunanistan’daki isyanlarla birlikte Egriboz,Girit,Sisa ve Sakiz gibi adalardaki Yunan ayaklanmalarina sahit olunmakta ise de bu Yunanistan’in adalar üzerinde bir hak idia etmelerini gerektirmezdi.

TÜRK-YUNAN ILISKILERI VE DEVLETLER ARASI TUTUM

1798 tarihinden beri 'Megalo Idea'(Büyük Ülkü) pesinde kosan Yunanlilar,24 Nisan 1930'da kavustuklari bagimsizliklari ile Megalo Idea'nin birinci maddesini ve kismen üçüncü maddesini gerçeklestirmis oluyorlardi.Bundan da yetinmeyeceklerdi ve yetinememislerdi de.Rusya'nin,Ingiltere'nin,Fransa'nin ve hatta Avusturya-Macaristan Imparatorlugu ve Almanya ve Almanya'nin destegini sagladikça Megalo Idea'nin diger hedeflerini de ele geçirmeye devam edeceklerdi.Bu yüzden bölgede dünya barisini bile tehlikeye düsürevcek durumlari yaratmaktan çekinmiyorlardi.Yalniz Yunanistan'in kuvveti,Megalo Idea'nin tahakkuk ettirilmesine yetemezdi.Bu nedenledir ki,her vesile ile,Osmanli devletinin zayif düstügü zamanlari kollamislardi;özellikle devletin iç karisikliklarindan faydalanmislardi;bu arada büyük devletlerin de himayesini saglamak suretiyle muvaffak da olmuslardi.

Böylelikle,1828 Osmanli-Rus harbinden yenik çikmamizdan faydalanmislar;hem istiklalini ve hem de Egriboz,Skyros,Kiklat,Adalar grubu ile Seytan Adalarini ele geçirmislerdi.

1862 Yunan isyaninda kral Othon-1.'nin devrilmesi ve Danimarka PRENSLERINDEN Guillaumeun,Yorgi-1.adi ile Yunan tahtina geçmesinden faydalanilmistir; 29 Mayis 1864'te Ingiltere hükümetinden,Osmanlilar'dan Ruslar'in eline ve onlardan da Fransizlar'in ve nihayet Ingilizler'in himayesine geçen Yunan denizindeki yedi adanin(Korfu,Paksos,Aya Mavro,Serigo,Itaki,Kefelonya,Zanta),sakinlerinin de istegiyle Yunanistan'a hediye edilmediyle saglanmisti.Osmanli hükümetinde 8 Nisan 1865'te bu ilhaki tanimak mecburiyetinde kalmisti.

1877-1878 Osmanli-Rus harbinde savasin Ruslar'in lehine cereyan etmesi üzerine Ruslar,Panislavizm karsisinda pan-Helenizm'I tehlikeli görmüs ve Rus-Yunan ittifakina yanasmamislardi.Ancak,Osmanlilar tam bir yenilgi içindeydiler ve ikinci bir gailenin altindan kalkacak durumda da degildiler.

Osmanlilar'in bu zayif durumundan faydalanan Yunanistan,Girit'te isyanlar çikarmis;büyük Avrupa devletlerini de yardimini saglayarak,Halepa(Hanya'nin kuzeydogusundadir) anlasmasiyla 21 Temmuz 1881'de Teselya ile Nar'da(Arta)kasabasini ele geçirmeye muvaffak olmuslardi.

1912-1913 Balkan Harbi'ne 18 Ekim 1912 tarihinde katilan Yunanistan,Esasen zayif olan Osmanli donanmasinin Dogu Trakya'daki kara harekatini destekleme görevinde bulunmasindan ve dolayisiyla mesgul olmasindan faydalanarak:

a. Kuzey Ege denizindeki Limni adasini 22 Ekim 1912'de;Tasoz,Imroz ve Ayastrati adalarini 31 Ekim 1912'de;Semendirek adasini 1 Kasim 1912'de;Bozcaada'yi 7 Kasim 1912'de ele geçirdi.

b. Güney Spopat adalarindan Psara adasini 4 Kasim 1912'de ;Nikarya adasini 17 kasim 1912'de ; Midilli ve Sakiz adalarini 3 ocak 1913'te;Sisam adasini da 16 mart 1913'te zaptetti.

c. Osmanlilardan tam muhtariyetini 28 kasim 1897 de koparmis o1an girit adasinida,13 ekim 1912'de isgal etti.Yunanistan,Osmanlilarin Balkan harbinde yenilmesi üzerine , 30 mayis 1913'te düzenlenen Londra Antlasmasiyla, Kuzey Adalar denizindeki Imroz e Bozcaada disindaki Kuzey Ege denizi adalarini ve Güney Sproat adalarini ele geçirdi.